احکام قسم خوردن
مسأله 2679 ) اگر قسم بخورد که کارى را انجام دهد یا ترک کند مثلاً قسم بخورد که روزه بگیرد، یا دود استعمال نکند، چنانچه عمداً مخالفت کند، باید کفّاره بدهد یعنى یک بنده آزاد کند یا ده فقیر را طعام دهد یا ده فقیر را بپوشاند و اگر اینها را نتواند، باید سه روز روزه بگیرد.
مسأله 2680 ) قسم چند شرط دارد:
اول – کسى که قسم مىخورد، باید بالغ و عاقل باشد و از روى قصد و اختیار قسم بخورد پس قسم خوردن بچه و دیوانه و مست و کسى که مجبورش کردهاند، درست نیست و همچنین است اگر در حال عصبانى بودن بىاختیار قسم بخورد.
دوم – کارى را که قسم مىخورد انجام دهد، باید حرام و مکروه نباشد و کارى را که قسم مىخورد ترک کند، باید واجب و مستحب نباشد و اگر قسم بخورد که کار مباحى را بجا آورد، باید ترک آن در نظر مردم بهتر از انجامش نباشد و نیز اگر قسم بخورد که کار مباحى را ترک کند، باید انجام آن در نظر مردم بهتر از ترکش نباشد.
سوم – به یکى از اسمهاى خداوند عالم قسم بخورد که بغیر ذات مقدس او گفته نمىشود. مانند: «خدا» و «الله» و نیز اگر به اسمى قسم بخورد که بغیر خدا هم مىگویند ولى به قدرى به خدا گفته مىشود که هر وقت کسى آن اسم را بگوید، ذات مقدس حق در نظر مىآید، مثل آن که به خالق و رازق قسم بخورد صحیح است، بلکه در غیر این صورت هم احتیاط وجوبى عمل به قسم است.
چهارم – قسم را به زبان بیاورد و اگر بنویسد یا در قلبش آن را قصد کند صحیح نیست ولى آدم لال اگر با اشاره قسم بخورد صحیح است.
پنجم – عمل کردن به قسم براى او ممکن باشد و اگر موقعى که قسم مىخورد ممکن باشد و بعداً از عمل به آن عاجز شود، از وقتى که عاجز مىشود، قسم او بهم مىخورد و همچنین است اگر عمل کردن به نذر یا عهد به قدرى مشقّت پیدا کند که نشود آن را تحمّل کرد.
مسأله 2681 ) اگر پدر از قسم خوردن فرزند جلوگیرى کند، یا شوهر از قسم خوردن زن جلوگیرى نماید، قسم آنان صحیح نیست.
مسأله 2682 ) اگر فرزند بدون اجازه پدر و زن بدون اجازه شوهر قسم بخورد پدر و شوهر مىتوانند قسم آنان را بهم بزنند.
مسأله 2683 ) اگر انسان از روى فراموشى یا ناچارى به قسم عمل نکند، کفاره بر او واجب نیست و همچنین است اگر مجبورش کنند که به قسم عمل ننماید و قسمى که آدم وسواسى مىخورد، مثل این که مىگوید: «والله» الان مشغول نماز مىشوم و به واسطه وسواس مشغول نمىشود، اگر وسواس او طورى باشد که بىاختیار به قسم عمل نکند کفاره ندارد.
مسأله 2684 ) کسى که قسم مىخورد، اگر حرف او راست باشد قسم خوردن او مکروه است و اگر دروغ باشد حرام و از گناهان بزرگ مىباشد، ولى اگر براى این که خودش یا مسلمان دیگرى را از شرّ ظالمى نجات دهد، قسم دروغ بخورد اشکال ندارد، بلکه گاهى واجب مىشود. اما اگر بتواند توریه کند یعنى موقع قسم خوردن طورى نیت کند که دروغ نشود، بنابراحتیاط واجب باید توریه نماید مثلاً اگر ظالمى بخواهد کسى را اذیت کند و از انسان بپرسد که او را ندیدهاى و انسان یک ساعت قبل او را دیده باشد، احتیاط آن است که بگوید او را ندیده ام و قصد کند که از پنج دقیقه پیش ندیده ام.